จีนฝึกนักบินอวกาศปากีสถาน ส่งขึ้นสถานีอวกาศเทียนกงครั้งแรก

ในยุคที่การแข่งขันอวกาศกำลังร้อนระอุ จีนกำลังเปิดประตูสู่ความร่วมมือระหว่างประเทศด้วยการประกาศฝึกอบรมและส่งนักบินอวกาศจากปากีสถานขึ้นไปยังสถานีอวกาศเทียนกง (Tiangong) เป็นครั้งแรกของชาวต่างชาติจากนอกกลุ่มพันธมิตรใกล้ชิด ข่าวนี้ไม่ใช่แค่เรื่องของสองประเทศเพื่อนบ้านที่สนิทสนม แต่ยังสะท้อนถึงยุทธศาสตร์ของจีนในการสร้าง “ชุมชนแห่งอนาคตที่แบ่งปันในอวกาศ” ท่ามกลางการแข่งขันกับสหรัฐอเมริกาและสถานีอวกาศนานาชาติ (ISS) ที่กำลังใกล้สิ้นสุดอายุขัย สำหรับผู้อ่านชาวไทยที่สนใจเทคโนโลยีอวกาศ ข่าวนี้สำคัญเพราะอาจเป็นจุดเริ่มต้นของคลื่นความร่วมมือในภูมิภาคเอเชีย ซึ่งไทยเองก็มีโครงการดาวเทียมและความร่วมมือกับจีนผ่าน APSCO (Asia-Pacific Space Cooperation Organization) มาอย่างยาวนาน​

อะไรใหม่ เกิดอะไรขึ้น ใครเกี่ยวข้อง

ความร่วมมือครั้งนี้เริ่มต้นจากข้อตกลงระหว่าง China Manned Space Agency (CMSA) หรือหน่วยงานอวกาศมีคนขับของจีน กับ Pakistan Space and Upper Atmosphere Research Commission (SUPARCO) หน่วยงานอวกาศแห่งชาติของปากีสถาน ที่เซ็น MOU กันเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ 2025 โดยจีนประกาศอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 29 ตุลาคม 2025 ว่าปากีสถานจะเป็นประเทศแรกนอกกลุ่มจีนที่ส่งนักบินอวกาศไปเทียนกงในภารกิจระยะสั้น​

แผนการคือ จีนจะเลือกนักบินอวกาศปากีสถานสองคนมาฝึกอบรมเคียงข้างนักบินอวกาศจีน (เรียกว่า Taikonaut) ที่ศูนย์ฝึกนักบินอวกาศแห่งชาติของจีน โดยขั้นตอนเบื้องต้นคัดเลือกในปากีสถาน ก่อนเข้าฝึกขั้นสูงในจีน และเลือกหนึ่งคนจากสองคนนั้นเป็น Payload Specialist หรือผู้เชี่ยวชาญด้านการขนส่งสินค้าทดลองทางวิทยาศาสตร์ เพื่อเข้าร่วมภารกิจ Shenzhou ครั้งต่อไป คาดว่าภารกิจจะเกิดขึ้นในปี 2026 หลังการคัดเลือกเสร็จสิ้น​

ผู้เกี่ยวข้องหลักคือ CMSA นำโดยโฆษก Zhang Jingbo ที่ยืนยันว่านักบินอวกาศปากีสถานจะทำหน้าที่ทั้งงานประจำวันบนสถานีและทดลองวิทยาศาสตร์แทนปากีสถาน ขณะที่ SUPARCO จะจัดการคัดเลือกเบื้องต้น นอกจากนี้ ยังมีบริบทกว้างกว่าจากความสัมพันธ์จีน-ปากีสถานที่แน่นแฟ้น ผ่านโครงการ CPEC (China-Pakistan Economic Corridor) และความร่วมมืออวกาศก่อนหน้านี้ เช่น การส่งดาวเทียม PRSS-1 ในปี 2018 และดาวเทียมสังเกตการณ์โลกตัวที่สี่เมื่อกรกฎาคม 2025​

สำหรับปากีสถาน ข่าวนี้เป็นก้าวยิ่งใหญ่ที่ยกระดับขีดความสามารถด้านอวกาศจากประเทศที่เคยพึ่งพาพันธมิตร ไปสู่การมีส่วนร่วมในภารกิจมนุษย์อวกาศจริงๆ ซึ่งจะช่วยพัฒนาบุคลากร นักวิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยีภายในประเทศ โดยเฉพาะในด้านการแพทย์ชีวภาพและวัสดุศาสตร์ที่นักบินอวกาศจะทดลองบนเทียนกง ส่งผลดีต่อธุรกิจด้านดาวเทียม การจัดการภัยพิบัติ และการเกษตรที่ปากีสถานกำลังเผชิญปัญหาน้ำท่วมบ่อยครั้ง​

ในมุมธุรกิจและอุตสาหกรรม จีนกำลังใช้เทียนกงเป็นแพลตฟอร์มดึงดูดพันธมิตรเอเชีย-แปซิฟิก สร้างโอกาสแลกเปลี่ยนเทคโนโลยีและข้อมูลวิทยาศาสตร์ ซึ่งอาจนำไปสู่ตลาดอวกาศที่ใหญ่ขึ้น โดยตลาดอวกาศโลกคาดว่าจะทะลุ 1 ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐภายในปี 2040 ปากีสถานเองจะได้ประโยชน์จากข้อมูลการทดลอง เช่น การศึกษาผลกระทบของแรงโน้มถ่วงต่ำต่อพืชหรือยา เพื่อนำมาพัฒนาอุตสาหกรรมยาและอาหาร​

สำหรับอุตสาหกรรมโลก การเปิดเทียนกงให้ต่างชาตินี้ช่วยลดการพึ่งพา ISS ของสหรัฐที่ใกล้หมดสัญญาในปี 2030 และเสริมสร้าง “community of shared future in space” ของจีน ซึ่งอาจดึงดูดประเทศกำลังพัฒนาเข้ามามากขึ้น สร้างสมดุลในอวกาศที่ไม่ถูกครอบงำโดยมหาอำนาจเดียว​

ตัวอย่างชัดเจนคือภารกิจก่อนหน้าของจีนกับประเทศอื่น เช่น การฝึกนักบินอวกาศจากฮ่องกงและมาเก๊าที่เพิ่งเสร็จสิ้นเมื่อเดือนตุลาคม 2025 และจะบินขึ้นเทียนกงในภารกิจถัดไป ซึ่งคล้ายกับกรณีปากีสถาน โดยนักบินจากฮ่องกงจะทำหน้าที่ทดลองวิทยาศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับภูมิภาค​

เคสจริงจากความร่วมมือจีน-ปากีสถานคือโครงการดาวเทียม PRSS-1 ที่ช่วยปากีสถานติดตามภัยพิบัติและการเกษตรตั้งแต่ปี 2018 และล่าสุดคือดาวเทียม Pakistan Remote Sensing Satellite-4 (PRSS-4) ที่ส่งขึ้นเมื่อกรกฎาคม 2025 ช่วยเสริมการจัดการน้ำท่วมและความมั่นคงทางอาหาร ซึ่งคาดว่าข้อมูลจากนักบินอวกาศปากีสถานจะต่อยอดสิ่งเหล่านี้ เช่น ทดลองพืชทนแล้งในอวกาศ​

ตัวเลขที่น่าจดจำคือ เทียนกงซึ่งเริ่มปฏิบัติการเต็มรูปแบบตั้งแต่ปลายปี 2022 ได้โฮสต์ภารกิจ Shenzhou มากกว่า 10 ครั้ง มีขนาดเทียบเท่าอ่าวฟุตบอล (ประมาณ 100 ตารางเมตร) และรองรับลูกเรือ 6 คน สามารถทำการทดลองกว่า 1,000 ชิ้นต่อปีจากนานาชาติ นอกจากนี้ ปากีสถานวางแผนส่ง rover ขึ้นดวงจันทร์กับจีนในภารกิจ Chang’e-8 ปี 2028 ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของแผนอวกาศ 2025-2029​

แม้จะตื่นเต้น แต่ภารกิจนี้มีข้อจำกัด เช่น การฝึกอบรมที่เข้มข้นและยาวนาน (อาจถึง 2 ปี) ทำให้ปากีสถานต้องลงทุนด้านสุขภาพและการคัดเลือก ซึ่งอาจเป็นอุปสรรคสำหรับประเทศกำลังพัฒนา นอกจากนี้ การเป็น Payload Specialist หมายถึงบทบาทจำกัด ไม่ใช่นักบินหลัก ดังนั้นประสบการณ์จะเน้นทดลองวิทยาศาสตร์มากกว่าการขับยาน​​

ข้อควรระวังคือประเด็น geopolitics เนื่องจากจีน-ปากีสถานถูกมองว่าเป็นพันธมิตรต่อต้านอินเดียและตะวันตก ซึ่งอาจทำให้ภารกิจนี้ถูกวิจารณ์เรื่องการแบ่งปันเทคโนโลยีอวกาศที่ละเอียดอ่อน ทางเลือกใกล้เคียงสำหรับประเทศอื่นคือการร่วม APSCO ที่จีนนำ หรือโครงการ Artemis ของ NASA สำหรับพันธมิตรสหรัฐ แต่สำหรับเอเชียใต้ ความร่วมมือกับจีนดูเข้าถึงง่ายกว่าเพราะค่าใช้จ่ายต่ำและไม่ผูกมัดทางการเมืองมาก​

คำศัพท์เทคนิคที่ควรรู้

• Tiangong: สถานีอวกาศของจีนที่แปลว่า “วังสวรรค์” เป็นฐานปฏิบัติการถาวรในวงโคจรต่ำของโลก เริ่มสร้างตั้งแต่ปี 2021 เพื่อทดแทน ISS และรองรับการวิจัยนานาชาติ​
• Taikonaut: ชื่อเรียกนักบินอวกาศจีน คำที่ผสมจาก “Taikong” (อวกาศในภาษาจีน) กับ “Astronaut” เพื่อแสดงเอกลักษณ์ เหมือน Cosmonaut ของรัสเซีย​
• Payload Specialist: ผู้เชี่ยวชาญเฉพาะทางที่ขึ้นอวกาศเพื่อดูแลอุปกรณ์ทดลอง ไม่ต้องมีทักษะขับยานหลัก แต่เน้นวิทยาศาสตร์ เช่น ในภารกิจนี้สำหรับปากีสถาน​
• Shenzhou: ชื่อยานอวกาศมีคนขับของจีน แปลว่า “เรือเวทมนตร์” ใช้ขนส่งลูกเรือไป-กลับเทียนกง คล้าย Soyuz ของรัสเซีย​
• APSCO: องค์การความร่วมมืออวกาศเอเชีย-แปซิฟิก ที่จีนก่อตั้งปี 2005 รวม 11 ประเทศเอเชีย เช่น ไทยและปากีสถาน เพื่อแบ่งปันเทคโนโลยีอวกาศ​

บทสรุป

ความร่วมมือจีน-ปากีสถานครั้งนี้ไม่ใช่แค่การส่งคนขึ้นอวกาศ แต่เป็นสัญญาณของอนาคตที่อวกาศจะเป็นพื้นที่สาธารณะสำหรับทุกชาติ โดยเฉพาะประเทศกำลังพัฒนาที่อาจตามรอย เช่น การส่ง rover ปากีสถานขึ้นดวงจันทร์ปี 2028 และแผนสถาบันฝึกอวกาศร่วมปี 2025-2029 คาดว่าภารกิจนี้จะจุดประกายคลื่นลูกใหม่ในเอเชีย ทิ้งท้ายด้วยแนวโน้มที่จีนอาจเปิดเทียนกงให้มากขึ้น สร้างสมดุลอวกาศโลก​

สำหรับประเทศไทยที่กำลังพัฒนาโครงการดาวเทียม THEOS-2 และความร่วมมือกับจีนผ่าน APSCO ข่าวนี้เป็นแรงบันดาลใจให้เรายกระดับการมีส่วนร่วมในอวกาศ เพื่อนำเทคโนโลยีมาพัฒนาประเทศ เช่น การจัดการภัยพิบัติและการเกษตรที่ยั่งยืน อนาคตอวกาศเอเชียกำลังสดใส ถ้าเราไม่พลาดโอกาส​